Zijn we doorgeslagen?

Op de Praktijkmiddag Beeldkwaliteit van CROW Levende Stad opende Harro Verhoeven met onderstaand betoog.
 

De Praktijkmiddag Beeldkwaliteit stond dit jaar in het teken van bezinning. Dus ook ik ben eens gaan reflecteren hoe het gaat met het beeldgericht werken in Nederland, en beschouwen hoe het staat met de idealen waar we ooit mee zijn begonnen. 

De idealen van beeldkwaliteit

Beeldkwaliteit zou ons helpen om beter te communiceren met bestuurders en burgers om keuzes te maken over de gewenste kwaliteit van de openbare ruimte, meer ruimte te geven aan uitvoerders en opdrachtnemers om met hun kennis en kunde die kwaliteit op een slimme manier te realiseren, en om de gerealiseerde kwaliteit onderling vergelijkbaar te maken zodat we van elkaar kunnen gaan leren. Kortom: betere kwaliteit voor de burger, en betere samenwerking met de uitvoerders. Is dat gelukt?

Het glas is half vol

De mensen die mij kennen, weten dat ik een verschrikkelijke optimist ben. Voor mij is het glas altijd half vol. Dus is mijn eerste neiging om te concluderen dat we op de goede weg zijn. Beeldgericht werken is in Nederland breed geaccepteerd. Politieke discussies gaan niet meer alleen over onderhoudsbudgetten en achterstallig onderhoud, maar er wordt gediscussieerd over de onderhoudskwaliteit in het centrum, de wijken, de parken en de industriegebieden. En gemeenten die beeldbestekken in de markt zetten voelen zich ontzorgd omdat zij zich minder bezig hoeven te houden met de uitvoering. Volgens mij zijn er niet veel gemeenten die weer terug zouden willen naar het frequentiegericht beheer. 

Glas ook half leeg

Maar helaas is het glas ook half leeg. Want ik zie ook dat wij soms onze oorspronkelijk doelen ten aanzien van kwaliteit en samenwerking uit het oog verliezen. Dat de beeldsystematiek oneigenlijk wordt gebruikt, omdat het middel tot doel is verheven. Neem bijvoorbeeld een afvalbak die nog lang niet vol zit, maar waar wel wat afval uitsteekt. Of een beplantingsperkje waar de schoffelaar een stuk 60 cm hoog onkruid achter de heester heeft vergeten. Officieel niveau D volgens de kwaliteitscatalogus. Zou u dit bij een inspectie beoordelen als niveau D? En zou u deze D ook meetellen voor het opleggen van korting als minder dan 90% voldoet? Maar denkt u ook dat een bewoner hierdoor ontevreden is over het beheer? 

Soms zijn we niet goed bezig

Als de beeldkwaliteit los komt te staan van de beleving van de burger, dan gaat er in mijn ogen iets mis. En als de uitvoerder zijn werk goed doet maar toch wordt gekort, dan zijn we niet goed bezig. Ik ken inspecteurs die een incidentele uitloper zelf maar even weghalen om een A te kunnen geven in plaats van een D. Dan hoeven ze ook niet meer uit te leggen aan de toezichthouder dat het er voor de rest eigenlijk wel prima bij stond. Ik hoor ook over bouwvergaderingen die er niet gezelliger op zijn geworden. Onze CROW-helpdesk krijgt vragen over grote aantallen besteksmeldingen waardoor er geen sprake meer is van een efficiënt werkproces van de aannemer. En adviesbureaus worden gevraagd om onafhankelijk advies of als mediator bij discussies over redelijkheid en billijkheid rond beeldbestekken. Zijn dit incidenten, of is dit schering en inslag?

Als het middel een doel wordt, dan zijn we doorgeslagen

De beeldsystematiek is een middel om een betere kwaliteit voor de burger en een betere samenwerking met de uitvoerders te bereiken. Als de systematiek tot doel wordt verheven, en we de achterliggende gedachte zijn kwijtgeraakt, dan zijn we doorgeslagen! Als we ons gedrag aanpassen aan de systematiek, in plaats van aan het beoogde doel, dan zijn we doorgeslagen. Als een CROW-werkgroep beeldmeetlatten maakt omdat ze zo goed meetbaar zijn, maar niet omdat het ook iets zegt over de beleefde kwaliteit door de burger, dan zijn we doorgeslagen. Als een inspecteur weet dat zijn meting tot een afkeur gaat leiden, terwijl hij of zij zelf eigenlijk vindt dat er prima is beheerd, dan zijn we doorgeslagen. Als een toezichthouder rücksichtslos kortingen oplegt en geen oor heeft voor de argumenten van de opdrachtnemer, dan zijn we doorgeslagen. Als een aannemer tactisch inschrijft met lage prijzen voor bepaalde besteksposten omdat hij of zij op voorhand al incalculeert dat hij of zij de vereiste beeldkwaliteit niet zal halen, dan zijn we doorgeslagen. Als een onderhoudsploeg speciaal rondgaat om alleen even een paar zaken te herstellen waardoor weer wordt voldaan aan de 90%-norm, dan  zijn we verkeerd bezig.

Wat kunnen we daaraan doen?

Nu ben ik de eerste om naar mijzelf te kijken. Heeft de Kwaliteitscatalogus dit in de hand gewerkt? Kunnen we meetlatten aanpassen zodat ze beter stroken met de beleving van de burger? Kan de meetmethode eerlijker en representatiever? Is de verrekenmethode niet te kort door de bocht? Tegelijkertijd realiseer ik mij dat, hoe goed we de beeldsystematiek ook maken, het zal altijd slechts een hulpmiddel blijven. Net zoals met alle andere richtlijnen van CROW, en net zoals met andere contractvormen  als UAVgc, frequentiebestekken en raamcontracten, zal iedereen toch steeds zijn eigen gezonde verstand moeten blijven gebruiken (daarom noemen we het ook CROW-richtlijnen, en geen normen). In elke praktijksituatie zal iedereen toch de afweging moeten blijven maken of het uiteindelijke doel wordt gediend.

Dialoog starten

Maar dat mogen wij misschien vanuit CROW wel wat duidelijker zeggen! Dat wij in onze publicaties, helpdesk en communicatie niet alleen zeggen hoe de systematiek in elkaar zit, maar vooral ook hoe die is bedoeld. Met dit betoog wil ik daarom de dialoog hierover starten. Ik hoop dat dat er toe leidt dat wij meer met elkaar gaan bespreken hoe we de beeldsystematiek kunnen benutten om de kwaliteit en samenwerking te verbeteren. Dat we er met ons gezonde verstand mee omgaan. 

Wat denkt u?

Zijn we in Nederland zijn doorgeslagen met de beeldsystematiek? En is uw eigen organisatie doorgeslagen in de manier hoe er mee wordt omgegaan? Ik ben benieuwd naar uw reactie.

Harro Verhoeven
projectmanager Beheer openbare ruimte en Infrastructuur
harro.verhoeven@crow.nl