Eerlijk werk voor een eerlijke prijs

In 2004 begon een groepje journalisten chocolade te produceren. Om te laten zien dat het wél kon. Slaafvrij. Lekker. En rendabel. Inmiddels is Tony’s Chocolonely marktleider in Nederland. Anders dan de in 2004 geldende opvatting, bleek de Nederlandse consument bereid een eerlijke prijs te betalen voor chocolade die eerlijk is geproduceerd.

In 2015 kwam de marktvisie tot stand. Opdrachtgevers en ondernemers wilden laten zien dat het wél kon. Een veilig, leefbaar en bereikbaar Nederland. Met respect voor de belangen over en weer. En dus ook met ruimte voor een duurzaam verdienmodel. Eerlijk werk voor een eerlijke prijs dus. Dat het kan, dat heeft Tony’s duidelijk laten zien. Maar hoe breng je dat in de praktijk bij de aanbesteding van werken?

In theorie biedt het gebruik van kwaliteitscriteria bij gunning een mooie kans. Extra kwaliteit wordt immers beloond met extra punten of extra waarde. Op die manier kan de reep van Tony’s het – ondanks zijn hogere prijs - winnen van de huismerk-reep. Helaas hebben infrawerken de neiging ietwat complexer te zijn dan een chocoladereep. En dat maakt dat de aanbesteding ook complexer wordt. Goede, onderscheidende criteria zijn moeilijk te formuleren. Met als gevolg dat bijna iedereen scoort tussen de 7 en de 8. En dat betekent weer dat de prijs alsnog de doorslag geeft. Zelfs als kwaliteit voor 60% meetelt!

Een concurrentiegerichte dialoog kan de kansen op succes wat vergroten. Er is dan meer contact tussen opdrachtgever en inschrijver, zodat de inschrijver zijn aanbieding nog beter kan afstemmen op de wensen van de opdrachtgever. Met een kans op hogere cijfers en als gevolg. Tel daarbij op dat er vaak getrechterd wordt tijdens de dialoogfase. Daardoor zijn er minder inschrijvers die daadwerkelijk meedoen aan de aanbesteding. En dus is de kans groter dat kwaliteit daadwerkelijk zwaarder meetelt.

Nog meer trechteren leidt in de richting van een bouwteam aanbesteding. Aanbesteed wordt een ‘plek aan tafel’ bij het uitwerken van het ontwerp, met daaraan gekoppeld het recht op eerste aanbieding voor de realisatie. Gunning gebeurt met name op kwaliteit. Zeker als gewerkt wordt met een plafondbedrag, kunnen tijdens de bouwteamfase eerlijke tarieven gehanteerd worden. Slimme oplossingen leveren een maximaal resultaat binnen het plafondbedrag. En dankzij het rekenen met eerlijke tarieven, is eerlijk werk voor een eerlijke prijs gegarandeerd.

Maar ‘eerlijk werk voor een eerlijke prijs’ kan nog directer. Door het principe gewoon mee te nemen in een samenwerkingsovereenkomst. Ik kwam het tegen bij de gemeente Amsterdam. Daar zijn raamcontracten afgesloten voor onderhoudswerk. Wat gegund is, is 4 jaar exclusiviteit. Maar elk onderhoudswerk binnen het contract wordt eerst samen doorgesproken. Wat gaan we doen? En hoe gaan we het doen? Met gezamenlijke input van opdrachtgever en ondernemer. Dán volgt een RAW-bestekje, dat transparant wordt afgeprijsd. Met eerlijke tarieven. Daar kun je natuurlijk misbruik van maken als aannemer. Maar er zijn twee redenen waarom dat tot op heden niet is gebeurd: 1) de aannemer heeft het werk echt gegund gekregen. Vier jaar lang tegen eerlijke tarieven werken levert voldoende resultaat op. Er hoeft niets ‘goed gemaakt’ te worden. 2) De samenwerkingsovereenkomst kan beëindigd worden als het principe ‘eerlijk werk voor een eerlijke prijs‘ wordt geschonden. Zeker in de GWW – en helemaal binnen een RAW-bestekje - kan vrij gemakkelijk worden vastgesteld wat eerlijke prijzen zijn en wat niet. En het mooiste: de bepaling is wederkerig! Als de aannemer met de vork schrijft, vliegt hij eruit. Maar als de opdrachtgever probeert steeds het vel over de oren van de aannemer te trekken, dan is het de aannemer die bedankt. Dankzij dit eenvoudige evenwicht, zijn de omstandigheden gecreëerd om tot echte samenwerking te komen. En daarmee tot een veilig, leefbaar en bereikbaar Amsterdam. De Marktvisie in optima forma.

Eerlijk werk voor een eerlijke prijs bij infra-aanbestedingen. Lang kon ik er geen chocola van maken. Maar inmiddels smaakt het naar meer!

Joost Fijneman, Programmamanager Aanbesteden bij CROW