Ruimte voor bewegen: brede welvaart als kompas voor mobiliteitsprofessionals

Ik zie en voel het verschil direct in een wijk. In sommige buurten is bewegen vanzelfsprekend: stoepen zijn uitnodigend, oversteken veilig, groen is dichtbij en fietsen voelt comfortabel. In andere wijken ontbreekt die vanzelfsprekendheid. Daar dicteren auto’s, geparkeerd of in het verkeer, het ritme. Dat ontmoedigt buitenzijn, tenzij het is om je snel te verplaatsen.

De inrichting van de openbare ruimte beïnvloedt hoeveel en hoe mensen bewegen, vaak zonder dat zij zich daarvan bewust zijn. Niet alleen voor hun verplaatsingen maar juist ook in hun dagelijks leven: spelen, ontmoeten, wandelen, fietsen, buiten zijn. Niet de snelheid van A naar B, maar de kwaliteit van leven van álle inwoners moet op buurtniveau het vertrekpunt zijn. De openbare ruimte is daar zoveel meer dan een transportnetwerk; het is de ruggengraat van onze samenleving. Daarom pleit de Beweegalliantie ervoor om brede welvaart het kompas te maken in mobiliteitsbeleid waardoor er meer ruimte ontstaat voor onder andere bewegen. De professionals in het veld spelen hier een sleutelrol in.

Bij de Beweegalliantie zien we een groeiend besef dat openbare ruimte, mobiliteit en gezondheid niet los van elkaar te zien zijn. In beleidstaal klinkt dat door in termen als 'gezonde verstedelijking', ‘gezonde mobiliteit’ of ‘Health in all policies’. Toch blijkt de praktijk weerbarstig. Te vaak wordt gezondheid pas ná de knelpunten besproken, en blijft beweegvriendelijkheid in de uitvoering ondergeschikt aan autobereikbaarheid of parkeerdruk. Parkeernormen zijn hard en adviezen van de GGD zacht. Afhankelijkheid van automobiliteit is een nationaal, regionaal en lokaal probleem dat op alle fronten aangepakt moet worden, waardoor er meer ruimte voor andere functies in onze openbare ruimte ontstaat.

Waar stappen gezet worden zie ik dat mobiliteitsprofessionals het gesprek over ruimte anders en samen voeren. Niet langer alleen in termen van capaciteit, bereikbaarheid of modaliteiten, maar ook vanuit de vraag: hoe draagt deze ruimte bij aan de vitaliteit van deze buurt, nu en straks? Spreek bijvoorbeeld over ‘kindvriendelijke wijken’ in plaats van ‘autoluwe zones’ en ‘ruimte voor ontmoeting’ in plaats van ‘vermindering van parkeerplaatsen’. Zo verandert het gesprek met bewoners, collega’s en andere stakeholders fundamenteel.

Mijn oproep is om het ruimtegesprek te voeren op basis van waarden, met actieve of gezonde mobiliteit en leefkwaliteit voorop. Laat de lijn van STOMP los, dit is enkel een inrichting rondom modaliteiten. Ik pleit voor een fundamentele shift in denken en communiceren en geef hieronder een aantal handvaten voor professionals en bestuurders.

Het belangrijkste; reframe de vraag. Stop met het vertrekken vanuit 'hoe ordenen we de verplaatsingsvormen in een buurt?' en start met een vraag als: "Hoe creëren we een gezonde, veilige, aantrekkelijke en duurzame leefomgeving voor iedereen die hier woont, speelt, ontmoet en zich verplaatst?" Dit zet menselijke waarden centraal en maakt het vraagstuk en de discussie direct minder technisch. Dan komt er ook meer ruimte om na te denken over bijvoorbeeld de nabijheid van voorzieningen.

In de discussie rondom de nieuwe vraag is het op zoek naar een volwaardig gesprek van belang te spreken in positieve waarden: mensen krijg je mee als er iets te winnen valt (bijvoorbeeld meer groen) in plaats van iets te verliezen (bijvoorbeeld een gratis parkeerplaats voor je auto). Taal die inspireert kan zijn:

• • In plaats van 'minder parkeerplaatsen': 'Meer ruimte voor groen, spelen en ontmoeten'.
  • In plaats van 'autoluw': 'Kindvriendelijk', 'Rustig wonen', 'Gezonde lucht'.
  • In plaats van 'beperking': 'Kwaliteitswinst', 'Toekomstbestendig', 'Vitale buurt'.
  • 'Gezonde Straten' is een krachtig narratief dat gezondheid, veiligheid, groen en bewegen combineert.

Naast de positieve waarden is het van belang om mensen te laten zien en ervaren hoe de ruimte er vanuit brede welvaart uit kan zien. Maak bijvoorbeeld gebruik van Tactical Urbanism: Tijdelijke inrichtingen (parklets, speelstraten) laat inwoners concreet ervaren wat de winst is. Een beeld zegt meer dan 1000 beleidsnota's en een ervaring zorgt voor nieuwe gevoelens bij andere inrichting. Dan blijkt autoparkeren op afstand ineens mee te vallen.

Ook data & Verhalen zijn bruikbaar. Combineer harde data (luchtkwaliteitsmetingen, gezondheidscijfers) met persoonlijke verhalen van bewoners (ouders, kinderen, ouderen) over wat een beweegvriendelijke inrichting voor hen betekent of hoe ze zich nog met spierkracht voortbewegen in de buurt.

Tot slot werken succesvolle voorbeelden: Verwijs naar aansprekende Nederlandse en internationale voorbeelden waar de transformatie is gelukt (bijvoorbeeld herinrichting hoogwaardig fietspadnetwerk, mensgerichte centra, groene schoolpleinen die buiten schooltijd open zijn). Een selectie van deze voorbeelden vind je ook op beweegalliantie.nl

En ja wat te zeggen over die kritische minderheid. Erken zorgen, bied perspectief. Neem zorgen over parkeren of bereikbaarheid serieus en focus op de netto winst voor de buurt en vergeet ook niet dat er naast een kritische minderheid ook vaak een positieve meerderheid is voor inzet op meer brede welvaart. Maak die meerderheid zichtbaar.

Zoek continu de gemeenschappelijke ambitie: Verbind actieve mobiliteit aan bredere maatschappelijke doelen waar iedereen achter staat: gezond ouder worden, gelijke kansen voor kinderen, klimaatdoelen, aantrekkelijke woonomgeving, vitale winkelgebieden. Van daaruit komt het gesprek in gezamenlijkheid op gang. Bijvoorbeeld zoals Amsterdam doet met haar programma ‘Amsterdam maakt ruimte’. Laat zien hoe een beweegvriendelijke inrichting hieraan bijdraagt.

We zien dat de beweging richting een integrale aanpak van beweegvriendelijkheid en brede welvaart onmiskenbaar is ingezet. Succesvolle praktijkvoorbeelden ontstaan daar waar disciplines vroegtijdig en gelijkwaardig samenwerken, en waar bewoners mede-eigenaar zijn. De grootste uitdaging ligt in het fundamenteel herdefiniëren van het ruimtegesprek.

Laten we samen ruimte maken voor beweging.

Frank Kwanten

• Brede welvaart | CROW
• Website Beweegalliantie