Blog: Waarom de gww-sector worstelt met innovatie

Een brug die vandaag wordt gebouwd, moet over vijftig jaar nog steeds veilig zijn. Deze realiteit creëert natuurlijke voorzichtigheid. Waar een software-update snel kan worden teruggedraaid, heeft de gww-sector die luxe niet. Een falende constructiemethode veroorzaakt decennia van problemen.

In de gww-sector werken we voornamelijk op projectbasis, wat flexibiliteit en specialisatie biedt. Tegelijkertijd zorgt deze projectmatige aanpak dat nieuwe kennis niet vanzelf gemeengoed wordt. Hierdoor verloopt de verspreiding en adoptie van nieuwe technologieën trager dan in sectoren met meer vaste structuur.

Maar gww-projecten hebben vooral te maken met een veelvoud aan stakeholders: verschillende overheden en diensten met per afdeling eigen belangen, bewoners, etc. Het overtuigen dat een innovatie (bouwmethoden, materialen of digitale samenwerking) bijdraagt aan het gezamenlijke belang, vergt jaren van communicatie en bewijs.

Het grootste probleem zit in de aanbestedingscultuur. Openbare aanbestedingen focussen nog steeds (vooral) op de laagste prijs. Een innovatieve wegconstructie die 10% duurder is in aanleg maar 20% langer meegaat, wordt hierop veelal niet gewaardeerd. De langetermijnvoordelen worden simpelweg niet meegewogen.

Investeringen die pas op lange termijn of bij een andere partij baten opleveren, zorgen bij aanbestedingen voor een achterstand door hogere initiële kosten. Hierdoor is het lastig om deze investering snel terug te verdienen, zoals blijkt uit deze publicatie van RWS.

De adviescommissie van gww-Bouwmat bevestigt dit: marktpartijen ervaren dat ‘hergebruik vaak gepaard gaat met hogere kosten en extra risico's. Hierdoor wordt in aanbestedingen vaak gekozen voor nieuwbouw met traditionele materialen.’

De sector is sterk gefragmenteerd. Opdrachtgevers, aannemers en toeleveranciers hebben verschillende doelen en tijdshorizonnen. Een digitaal platform werkt alleen als iedereen het gebruikt, maar elke partij heeft eigen systemen en werkwijzen. Gelukkig werkt DigiGo hard aan standaardintegratie. Het Bestuursakkoord Digitale Gebouwde Omgeving '27 zorgt dat partijen zich gaan houden aan standaarden.

AI biedt concrete voordelen die aansluiten bij sectorbehoeften: efficiëntere inspectie, betere planning, voorspellend onderhoud. Toch botst het met enkele culturele kenmerken van de sector.

Een voorbeeld waar AI wél werkt: systemen detecteren wegschade conform het Handboek visuele inspectie met nauwkeurigheid tot 12mm. Dit lost het concrete probleem van tijdrovende handmatige inspectie op. Voorspellend onderhoud combineert verkeer-, weer- en materiaaldata om onderhoudsbehoefte te voorspellen. Dat voorkomt dure noodreparaties.

Waar het hapert: AI-systemen zijn vaak ‘black boxes’: het is onduidelijk hoe ze tot conclusies komen. In een sector waar beslissingen verantwoord moeten worden, omdat veel met publiek geld gewerkt wordt en investeringen voor de lange termijn zijn, is dit problematisch. Bovendien is AI alleen zo goed als de onderliggende data, die vaak verspreid over de verschillende partijen aanwezig is en vaak inconsistent is.

Door niet de eerste te zijn, leert de sector van ervaringen elders. Dit is zichtbaar bij BIM-adoptie. Zoals onze zuiderburen bij Digitaal Bouwteam aanhalen waren wij niet de eerste, maar zijn we in Nederland koploper geworden in BIM door te leren van andere landen en sectorbrede afspraken te maken.

Succesvolle innovatie in de gww begint klein. Warm Mix Asfalt werd eerst getest in beperkte projecten. AI-wegschadedetectie en grondradar startte als pilot en bewees zijn waarde waardoor dit op steeds grotere schaal wordt ingezet. Het is een kwestie van tijd voordat deze technieken de standaard zijn. Maar dit vereist ook bereidheid van ketenpartners om deze nieuwe kennis actief te willen toepassen.

Deze voorzichtige benadering heeft gewerkt. Nederlandse infrastructuur staat wereldwijd bekend om kwaliteit en betrouwbaarheid. Maar de uitdaging wordt groter: klimaatverandering, digitalisering en personeelstekorten vragen om versnelling en noodzaak tot acceptatie van integrale oplossingen; niet elke stakeholder moet uitgaan van een eigen maximale score. Is er bereidheid tot het herkennen van de integrale maximale score?

Innovatie in de gww-sector gebeurt al en succesvoller dan je denkt. De sleutel zit in beginnen waar het verschil het grootst is. Maak als organisatie tijd vrij om te bepalen wat AI betekent voor processen en mensen. Investeer in data-kwaliteit en creëer ruimte voor experimenten met beperkte risico's.

Als professional kijk je naar je eigen werkprocessen. Waar loop je tegen inefficiënties aan? Begin daar, niet met de nieuwste technische snufjes.

Laat je inspireren door onderstaande voorbeelden:

• Voor beheerders: Deel je assetdata met partijen in de keten en neem het voorbeeld van RWS over. Dit draagt bij aan marktinitiatieven zoals ADAPT van BAM
• Voor beleidsmakers: Uit onderzoek uitgevoerd door GemeentenNL blijkt dat 38% van de Nederlandse gemeenten al AI gebruikt, vooral voor beleid en besluitvorming (31%) en datamanagement (21%). Start met één concrete beleidsvraag waar je nu weken over doet. Laat AI alle relevante documenten doorzoeken en samenvatten. Van weken zoeken naar dagen resultaat.
• Voor projectleiders: Begin met dat ene type project waar planning altijd uitloopt. Gebruik AI om historische data te analyseren: welke factoren veroorzaken vertraging? Weer, leveranciers, vergunningen? Met die inzichten plan je het volgende project realistischer.
• Voor adviseurs: Probeer eens het analyseren van beleidsdocumenten, een dataset grondwater of zakbaakmetingen. Ook kan je een eerste aanzet genereren voor een (sub)hoofdstuk van je advies of rapport.
• Voor uitvoerders: Focus op die ene taak die je elke week doet en saai vindt. Bonnenadministratie, weekrapportage opstellen, meerwerkmelding opstellen, rapporten doorlopen. AI kan bij veel van dit repetitieve werk jouw werk ondersteunen, zodat je meer tijd hebt voor het echte vakwerk.

De kracht zit in beginnen met één concreet probleem dat je kent. Niet de grootste uitdaging, maar die ene irritatie waar je elke week tegenaan loopt. Succes daar geeft vertrouwen voor de volgende stap. AI biedt kansen, maar alleen als we het implementeren op een manier die past bij de verantwoordelijkheden van de sector.

Dit is een blog geschreven door Peter Caesar, projectmanager bij Gebiedsmanagers, onderdeel van de Groots Adviesgroep. Hij werkt aan digitale vernieuwing in de fysieke leefomgeving en onderzoekt hoe AI en datagedreven werken leiden tot betere samenwerking, minder fouten en slimmere keuzes in de gww-sector. Hij verbindt zijn werk met vakgenoten via de Digicampus en gelooft dat de kracht van AI niet zit in de techniek, maar in hoe we het organiseren. 

Lees ook zijn vorige blog: Wat AI wel en niet is in gww-taal

Lees ook het interview met CROW-directeur Pieter Litjens: 'Digitale innovatie en samenwerken zijn onmisbaar voor onze ambitie'