Van Bouwteam naar quadruple helix?

Hoe zorgen we er gezamenlijk voor dat onze sector efficiënter gaat werken? Hoe beperken we faalkosten? Hoe creëren we een gezonde concurrentie? Waarin de prijs niet ten koste gaat van de kwaliteit. De kwaliteit van het werk, van het proces en van de samenwerking. Dat zijn actuele onderwerpen. Als oplossing zoeken we het vaak in het verbeteren van de samenwerking én in ondersteunende methodieken of instrumenten. Allemaal goede initiatieven, maar wat mij betreft staan we nog erg weinig stil bij de vraag voor wie doen we wat?
 
Vaak zie ik tekeningen, modellen en figuren voorbij komen die een schets weergeven van onze sector. ‘We hebben hiermee de hele keten in beeld’ is dan vaak de aanname. Een keten die loopt van een overheid in de rol van opdrachtgever tot aan een fabrikant in de rol van leverancier. Daar hebben we ook hele interessante samenwerkingsvormen bij bedacht die op dit moment erg populair zijn. Denk aan Bouwteams, Publiek-Private-Samenwerking en het twee-fasen-proces. Het interessante van deze vormen is dat ze inderdaad veel beter inspelen op de samenwerking. Het oninteressante is dat dit soort ‘nieuwe’ initiatieven nog steeds niet inspelen op de vraag voor wie doen we wat?
 
Laten we wel wezen, natuurlijk is het leuk voor een overheid om een werk op te leveren, maar eigenlijk is het echt leuk voor de burger en het bedrijfsleven. Dat is uiteindelijk onze eindklant. Die weg leggen we aan zodat auto’s en vrachtwagens beter van A naar B kunnen. De plantsoenen onderhouden we zodat burgers hun eigen wijk waarderen. We baggeren een vaarweg zodat het scheepsverkeer niet stagneert. Die eindklant zou wat mij betreft dus best iets prominenter in beeld mogen komen in onze dagelijkse praktijk.
 

Omgevingswet

Gelukkig lijken we geholpen te gaan worden door de omgevingswet. In de actuele planning kom ik tegen dat deze wet in 2021 in werking zal treden. De wet zelf is in 2016 gepubliceerd. In 2018 zijn vier Algemene Maatregelen van Bestuur gepubliceerd:

• Omgevingsbesluit; richt zich tot alle partijen die in de fysieke leefomgeving actief zijn (burgers, bedrijven en overheid). Het besluit regelt in aanvulling op de wet welk bestuursorgaan het bevoegd gezag is om een omgevingsvergunning te verlenen en welke procedures gelden.
• Besluit kwaliteit leefomgeving; bevat de inhoudelijke regels voor overheidsorganen die aangeven hoe zijn hun taken en bevoegdheden moeten uitoefenen op het terrein van de fysieke leefomgeving.
• Besluit activiteiten leefomgeving; geeft weer aan welke regels burgers en bedrijven zich moeten houden bij bepaalde activiteiten in de fysieke leefomgeving.
• Besluit bouwwerken leefomgeving; geeft weer aan welke regels burgers en bedrijven zich moeten houden bij bepaalde activiteiten in de fysieke leefomgeving.

Op dit moment wordt er gewerkt aan de ministeriële regeling, de invoeringswet en aanvullingswetten. Duidelijk mag zijn dat deze nieuwe wet voor onze sector van betekenis zal zijn. De manier waarop we allemaal bezig zijn in de fysieke leefomgeving zal veranderen, maar vooral ook de interactie tussen burgers, bedrijven en overheid zal intensiever (moeten) worden.
 

Quadruple helix

In mijn zoektocht naar oplossingen kwam ik via een aantal omwegen de triple helix tegen. Een model dat uitgaat van een drieluik; overheid-onderwijs-ondernemers. De drie werken samen zodat er een situatie ontstaat waarin 1+1+1 niet 3 maar 4 is.

 
Interessant, maar nog steeds een model waarin de gebruikers, afnemers of eindklanten geen rol hebben. Via de triple helix kwam ik uiteindelijk terecht bij de quadruple helix. Eigenlijk heel logisch. De quadruple helix past in mijn ogen goed bij wat we met de sector zouden willen. Een samenwerking die zich richt op overheid, ondernemers en onderwijs. Waarin ‘alle handelingen van samenwerkende professionals op alle niveaus gericht zijn op resultaten voor externe klanten’. Als we deze lijn doortrekken komen we uit bij de quintuple helix waarin alle handelingen nog steeds gericht zijn op de burger, maar waarin ook kritisch wordt gekeken naar wat voor een impact al die handelingen hebben op de omgeving.

 
Ik ben opzoek naar hulp. Kent u voorbeelden van projecten in onze sector waarin het gedachtegoed van de quadruple helix al een plek heeft gekregen? Zijn er contractmodellen beschikbaar? Heeft dit impact op de manier van aanbesteden? Wat voor een rollen spelen organisaties en individuen in zo’n samenwerking?
Nog mooier zou een voorbeeld van de quintuple helix zijn, maar dat lijkt me nog niet realistisch gezien alle discussies die gaande zijn over klimaatadaptatie, CO2 uitstoot, duurzaamheid, circulariteit en de energietransitie…

Mark Hofstede, CROW