Nationaal Congres Beheer Openbare Ruimte 2015

Menukaart

Vanaf 9.00 uur	Ontvangst in de Eusebiuskerk
10.00 uur	Welkom Piet-Hein Peeters, dagvoorzitter congres 2015
10.10 uur	Voorgerecht – Van wijken weten, hét thema van de dag Ine van Burgsteden, wethouder gemeente Arnhem Met het programma 'Van Wijken Weten' gaat de gemeente Arnhem dichter de wijken in. Bewoners, instellingen, organisaties en (lokale) ondernemers krijgen meer invloed op wat de gemeente in hun wijk doet. Het betekent aan de ene kant 'weten wanneer je aan de kant moet'. En aan de andere kant: als geen ander alles weten van wijken. Concreet heeft het Arnhemse college voor ogen: “We willen zoveel mogelijk gemeentelijke taken gaan uitvoeren vanuit de wijken. Letterlijk. Een team van ambtenaren, het team leefomgeving, gaat volledig integreren in die wijken. Gemeentelijke uitvoering wordt niet langer vanuit het stadhuis bepaald, maar in de wijk. Dat heet wijksturing.” Pieter Tops, hoogleraar Bestuurskunde Tilburgse Universiteit “Alles draait om actie. Dat nemen we als uitgangspunt.” Hoe vaak belanden we niet in een situatie dat alles heel zorgzaam voorbereid is, maar dat er even geen rekening is gehouden met waar het in de praktijk werkelijk om gaat? Of dat we maar doorgaan te denken en te praten over, terwijl concrete actie die er al lang had moeten zijn, naar achter geschoven wordt of uitblijft? Pieter Tops gaat in op frontlijnsturing, ‘het werk zelf’ op de publieke werkvloer. Dat is niet hetzelfde als beleidssturing, waar politieke en beleidsmatige doelstellingen centraal staan. Beleidssturing en frontlijnsturing hebben elkaar op een bepaalde manier nodig, maar er kunnen ook gemakkelijk onproductieve spanningen tussen ontstaan. Nu de ambtenaar volledig gaat integreren in de wijken willen we van Pieter Tops meer weten over frontlijnsturing.
11.25 uur	Proeverij – Keuren, smaken, ervaren en ontdekken Daarbij bepaalt u zelf wat u 'lekker' vindt. Ontdek ontwikkelingen in uw vakgebied, leer van vakgenoten en discussieer mee over thema’s. Deze proeverij is leuk, prikkelend en leerzaam! Download een overzicht van alle sessies uit de proeverij.
12.10 uur	Lunch
13.10 uur	Ontvangst in Stadhuis door Piet-Hein Peeters
13.20 uur	Hoofdgerecht – Waarom wordt de wijk hier blij van? Het hoofdgerecht van de dag – diverse keuze-deelsessies - kent vele ingrediënten, voor elke smaak wat wils. Een ding hebben ze echter alle gemeen, ze leiden allen tot beantwoording van de vraag: 'Waarom wordt de wijk hier blij van?' En waar gaat uw smaak naar uit? Antwerpen: Wat zou jij doen met 1 miljoen? Berlijn: De stad van de ruimte Assetmanagement weet van wijken Belevingskwaliteit: Dè nieuwe norm voor sturing in de openbare ruimte! Modern beheer vraagt om andere vaardigheden Beheren begint met slim gebruik van informatie!   ..en er is nog veel meer. Bekijk alle deelsessies.
16.30 uur	Dessert - Maakt het menu compleet Jules Deelder De Nachtburgemeester van Rotterdam geeft op donderdag 26 november zijn originele kijk op de uitdagingen binnen het beheer van de openbare ruimte.
17.00 uur	Borrel Natuurlijk nog netwerken/napraten aan het einde van een boeiende dag.

Deelsessies | Ronde 1 (13.20 – 14.10 uur)

Raadzaal

Van wijken weten: Arnhem gaat aan de slag in de praktijk

Jan Jans (stedelijk programmamanager Van Wijken Weten, gemeente Arnhem), Luuk Tepe (stadsbouwmeester openbare ruimte, gemeente Arnhem)
Een bestuurlijke keuze maken is één, maar hoe ga je met het programma ‘van wijken weten’ nu daadwerkelijk in de praktijk aan de slag? Want dat het niet zo eenvoudig is, is voor iedereen wel helder. Jan Jans, grondlegger van het gedachtegoed van het programma, neemt u mee in een verdere verdiepingsslag over het hoe en waarom van het programma.
Vervolgens deelt Luuk Tepe de praktische plannen: hoe geeft Arnhem het gedachtegoed vorm in de praktijk en hoe organiseert het de nieuwe rollen en verantwoordelijkheden? En dan bent u aan zet; Arnhem vraagt u mee te discussiëren over de rol en verantwoordelijkheden van de bewoners, de wijkteams en de backoffice. Wat laten we los, wie neemt welk initiatief en hoe kunnen we elkaar aanspreken op de voortgang en resultaten?

Burgerzaal

Het nieuwe samenwerken tussen opdrachtgever, opdrachtnemer en burger – dat smaakt naar meer!

Anita Vermeulen (gemeente Leusden), Kees Torn-Broers (SIGHT Landscaping) en Lars Tamboer (BTL Advies)
De burger raakt steeds meer betrokken met de openbare ruimte. Participatie en het sturen op burgertevredenheid zijn geen experimenten meer, maar steeds meer onderdeel van de veranderende samenleving. Gemeente Leusden heeft als een van de eerste gemeenten een innovatief contract aanbesteed, waarin dit wordt toegepast. Vanuit de driehoeksverhouding bewoner, opdrachtgever en opdrachtnemer wordt op een bijzondere manier invulling gegeven aan het “nieuwe samenwerken”.
De gemeente Leusden (opdrachtgever), SIGHT Landscaping (opdrachtnemer) en BTL Advies (adviseur, bestekschrijver) nemen u mee in een gezamenlijke ontdekkingsreis aan de hand van bijzondere situaties uit contract, aanbesteding en uitvoering. U kiest over welke uitdagingen en oplossingen we onze ervaringen vertellen en waarover we met u in discussie gaan.

Benedenhal

Wat wil je weten van Wijken?!

Huub Elders (Shopping Centre Manager bij CBRE), Remko Kamstra (Cyber Adviseurs)
De openbare ruimte draagt bij aan vitale dorpen en steden, ‘prettig winkelen’, bevordering van recreatie, milieuvoordelen, effect op waarde van vastgoed, gezondheid etc. Maar weten we welke onderdelen in de openbare ruimte hier bepalend in zijn en kennen we de kwaliteit hiervan? Hebben we zicht en grip en kunnen we sturen op de onderdelen die er toe doen?
In de sessie “wat wil je weten van de wijk?!” geven we inzicht in wat een brede manier van monitoren u kan opleveren. We doen dit aan de hand van praktijkvoorbeelden en laten zien wat een commercieel winkelgebied en een woonwijk gemeen hebben.

Commissiekamer 2

Belevingskwaliteit: Dè nieuwe norm voor sturing in de openbare ruimte!

Leon Meijer (wethouder Openbare Ruimte, gemeente Ede), Wilco van Heerewaarden (BTL Advies), Jan Blom (Buro CITE) en Paul Nagtegaal (ORIE Advies)
De invloed van onze maatschappij op de buitenruimte is de afgelopen jaren sterk toegenomen. De traditionele rol van de overheid verandert. De kwaliteit van de buitenruimte gaat meer en meer over ‘zachte’ criteria als toegankelijkheid, sociale veiligheid en gebruiksmogelijkheden. Maar hoe verbind en communiceer je deze belevingskwaliteit van politiek naar aannemer naar burger? Welke ruimte geef je aan participatie en zelfwerkzaamheid? En hoe bewaak je hierbij de gemeentelijke belangen en verantwoordelijkheden als basiskwaliteit en duurzaamheid?
In een paneldiscussie gaan we met u in gesprek over sturing op het gewenste effect voor gebruik en belevingskwaliteit. Over instrumenten die de nieuwe beheerder nodig heeft om belevingskwaliteit te meten en te contracteren. En over nieuwe criteria die belangenafweging mogelijk maken. Met belevingskwaliteit centraal ontstaan nieuwe en sterkere verbindingen tussen Buitenruimte en Maatschappij; de link tussen sociale wijkagenda’s, welzijn, gezondheid en technisch beheer van de openbare ruimte. Politieke doelen worden verbonden met de lokale betrokkenheid en beleving in de wijk. Samen met Leon Meijer (wethouder Openbare Ruimte in de gemeente Ede) nodigen Wilco van Heerewaarden, Jan Blom en Paul Nagtegaal u uit voor een interactieve workshop.

Trouwzaal

Buurtbeheerbedrijven

Nico Beukema (BuurtBeheerNetwerk), Joop Einhaus (Buurtsupport, Emmen) en gemeente Emmen
Buurtbeheerbedrijven vormen de schakels tussen een leefbare wijk, verantwoordelijke bewoners en de sociale activering van mensen met een afstand tot werk. Nico Beukema van BuurtBeheerNetwerk, het platform van Buurtbeheerbedrijven, zal u laten kennismaken met de verschillende verschijningsvormen van buurtbeheerbedrijven. Vervolgens zal Joop Einhaus, directeur van buurtbeheerbedrijf Buurtsupport uit Emmen, vertellen over de eigen wijze waarop Buurtsupport haar werk doet tot in de haarvaten van de samenleving en waardoor bewoners virtueel beschikking krijgen over gemeentelijke onderhoudsbudgetten. De gemeente Emmen is zelf ook aanwezig om het verhaal van Buurtsupport vanuit gemeentelijk perspectief te beschouwen. Nico Beukema, Joop Einhaus en de gemeente Emmen horen graag uw eigen ervaringen met buurtbeheerbedrijven of vergelijkbare initiatieven met een grote rol voor de eigen verantwoordelijkheid van bewoners.

Deelsessies | Ronde 2 (14.15 - 15.05 uur)

Raadzaal

Antwerpen: Wat zou jij doen met 1 miljoen?

Hanne Bastiaensen (projectleider burgerbegroting, Stad Antwerpen)
Sinds 2014 organiseert district Antwerpen een burgerbegroting. De inwoners van het district mogen autonoom beslissen over 10 procent van de begroting of 1,1 miljoen euro. Dit doen ze via vier grote stappen: het kiezen van thema’s, het verdelen van het budget, het indienen van projecten en selecteren welke projecten effectief worden uitgevoerd. Centraal in het traject staan burgers die met elkaar in gesprek gaan, en samen bepalen
wat zij belangrijk vinden voor de stad. Hanne Bastiaensen is projectleider en discussieert graag met de Nederlanders over de eerste ervaringen in het Antwerpse.

Burgerzaal

Assetmanagement weet van wijken

Jan ter Wal (gemeente Nijmegen), Frank Landman (gemeente Rheden), Peter de Visser (gemeente Zoetermeer), Gerald Smilda (gemeente Steenwijkerland) en Paulette Dicker en Eric Delhez (RoyalHaskoningDHV)
Wie denkt dat assetmanagement een mystieke, technische en complexe methode is die ver afstaat van de maatschappelijke belangen van gebruikers, bewoners, bedrijven en politici, die heeft het mis! In deze sessie laten we u de ware aard van assetmanagement zien: bij assetmanagement staan de maatschappelijke belangen juist voorop! We willen het minder mystiek en complex maken en zetten assetmanagement met beide voeten op de grond. En in de wijk! Want we brengen samen met u ook in beeld hoe gemeenten met behulp van het gedachtengoed van assetmanagement concreet invulling kunnen geven aan het congresthema “Van wijken weten”.
De sessie begint met een inleiding door RoyalhaskoningDHV over de ware aard van assetmanagement. Daarna gaat een panel van 4 gemeentelijke beheerders graag met u in gesprek over hoe assetmanagement helpt om het beheer van de openbare ruimte dichter bij de wijk te brengen.

Benedenhal

Beheer in verwarring; hoe maken we de beheerorganisatie toekomstbestendig?

Erik van der Veen (eenheidsmanager Beheer en Onderhoud gemeente Apeldoorn), Martin van der Zwan (directeur PLAN terra BV)
Binnen het beheer van de openbare ruimte is een ‘stille revolutie’ gaande. Bezuinigingen en maatschappelijke ontwikkelingen nopen tot ingrijpende keuzes. Hoe besteden we de (veelal geslonken) budgetten verantwoord, hoe geven we vorm aan burgerparticipatie, hoe kunnen we vanuit beheer een bijdrage leveren aan doelstellingen op het gebied van welzijn, zorg en arbeidsparticipatie ? De gemeente Apeldoorn paste haar werkwijze en organisatie aan met het oog op uitdagingen . Tijdens deze sessie hoort u hoe.

Commissiekamer 2

Beheren begint met slim gebruik van informatie!

Joris Goos (manager GIS en Advies, afd. Basisinformatie, Stadsbeheer Rotterdam) en Tim Bakker (teammanager Inwinning en Analyse Beheerinformatie, afd. Infra, Stadsbeheer Rotterdam)
Beheer van de buitenruimte begint met het verzamelen van informatie over het areaal, de ligging, de technische staat, de onderhoudsbehoefte, de veiligheidstoestand enzovoorts. Ook gebruikers leveren in toenemende mate relevante informatie, o.a. door (storings)meldingen, sociale media en door gebruikersinformatie. Door het beschikbaar stellen van datagegevens stimuleren we zelfs burgers om actief een bijdrage te leveren aan de assetinformatie. We kunnen in dit informatietijdperk van zeer vele informatiebronnen gebruik maken. Maar het verzamelen van informatie is geen doel op zich! De uitdaging van de beheerder is om uit de enorme hoeveelheid gegevens juiste te selecteren om goede afwegingen te kunnen maken. En hoe ga je om met open, linked of big data? Hoe ga je informatie gestuurd werken?
Beheren begint met slim gebruik van assetinformatie. Rotterdam neemt u graag mee bij deze “zoektocht”.

Commissiekamer 4

Baten van groen in beeld met de TEEB-stad tool

Freek Liebrand (TEEB-stad), Wim Mulder (regisseur openbare ruime, gemeente Apeldoorn), Kees de Vette (adviseur ondergrond en duurzaamheid, gemeente Rotterdam)
De TEEB-stad tool is een gratis webapplicatie die de maatschappelijke baten van groenen water-maatregelen in de stad in beeld brengt. Het biedt gebruikers de mogelijkheid om op relatief eenvoudige wijze voor een eigen case deze baten globaal te berekenen. Door de baten te economiseren wordt inzichtelijk dat groen en water veel verschillende soorten waarden toevoegen aan een omgeving, waarbij steeds verschillende baathouders
betrokken kunnen zijn. Dit inzicht dient als basis voor het gesprek met baathouders en belanghebbenden, als eerste stap naar een gezamenlijk verdienmodel. Het werken met de TEEB-stad tool ondersteunt gebruikers bij een nieuwe werk- en denkwijze waarin zij vanuit een meer economisch perspectief kunnen kijken naar groen
in de stad en zorgt ervoor dat de waarde van groen nadrukkelijker een plek krijgt in besluitvorming over de stedelijke leefomgeving. In deze workshop worden de mogelijkheden van de TEEB-stad tool toegelicht en delen de gemeente Apeldoorn en Rotterdam hun ervaringen.

Trouwzaal

Leren van ervaringen met bewonersinitiatieven in Arnhem

Vivienne van Sante (stadsdeelmanager Wijkonderhoud gemeente Arnhem) en René Palland (aannemer Van der Weerd Grafhorst BV)
De gemeente Arnhem begint natuurlijk niet blanco aan het wijkgericht onderhoud. Stadsdeelmanager Vivienne van Sante werkt al jaren intensief samen met bewoners om hun initiatieven ruimte te bieden en te faciliteren. De wijk St. Marten is hierdoor letterlijk opgebloeid, en bewoners zijn trots op de fleurige geveltuintjes, stadslandbouw en gezellige speelplekken die met en door bewoners zijn gemaakt en worden beheerd. Ruimte
geven, humor en een flexibele aannemer zijn volgens Vivienne cruciale succesfactoren. Natuurlijk gaan er ook zaken mis en kunnen dingen beter. Graag vertelt Vivienne over deze ervaringen en gaat zij samen met de aannemer van het beeldbestek René Palland met u in gesprek hoe hun ervaringen benut kunnen worden om nog beter ‘Van Wijken te Weten’.

Deelsessies | Ronde 3 (15.30 - 16.20 uur)

Raadzaal

Berlijn: De stad van de ruimte

Paul de Bruijn (Bureau De Bruijn)
Nergens wordt zoveel geëxperimenteerd met burgerinitiatief en openbare ruimte als in Berlijn. De stad kent een ongekende geestelijke en fysieke ruimte. Uitdagingen: omgang met (een overdaad aan) ruimte in de stad, de rol van de lokale overheid vs. die van de burgers, geestelijke ruimte (tolerantie en handhaving) als ook fysieke ruimte (gebouwen en terreinen). Wat kunnen wij in Nederland hiervan leren? Paul de Bruijn vertelt uit eigen
ervaring en ondersteunt zijn verhaal met beelden.

Burgerzaal

Beheer afstemmen op beleving en leefstijlen

Olaf Stillebroer (gemeente Lansingerland), Willem van Grinten (Waterpas), Peter van Welsem (Peter van Welsem Advies en Begeleiding)
Meer schoonmaken en beter onderhoud leidt niet altijd tot meer tevreden gebruikers. Burgers beleven de openbare ruimte soms anders dan je als beheerder zou verwachten. Hoe kom je er achter hoe gebruikers de openbare ruimte beleven? Aan welke knoppen kun je draaien om de beleving te beïnvloeden? En hoe organiseer je je beheer zodanig dat de tevredenheid van de gebruikers optimaal is? In deze workshop vertelt Olaf Stillebroer over de manier waarop de gemeente Lansingerland bezig is om het beheer steeds bewuster te gaan sturen op de beleving van de bewoners. Dat begint met het besef dat de beleving niet alleen afhangt van de kwaliteit van het beheerproduct, maar ook van de wijze van dienstverlening. En het besef dat beheer vraagt om maatwerk omdat de beleving per persoon en per wijk verschilt. Om op beleving te kunnen sturen maakt de gemeente gebruik van leefstijlen, en wil de gemeente de beleving van gebruikers gaan meten. Willem van Grinten van bureau Waterpas geeft een toelichting op het werken met leefstijlen. En Peter van Welsem vertelt hoe je een standaard methode voor het meten van de beleving/tevredenheid van het beheer van de openbare ruimte door burgers zou kunnen maken. Graag gaan zij vervolgens met u in gesprek: is dit inderdaad de manier waarop gemeenten op beleving kunnen sturen? En welke vragen over beleving zou je aan de burgers willen voorleggen?

Benedenhal

De beheerder 3.0 ; assetmanager, participatiecoach of regisseur?

Sandra Hofmeijer (regisseur Openbare Ruimte stadsdeel Centrum gemeente Apeldoorn), Ernst Jan Mulderij (vakspecialist groen en spelen gemeente Apeldoorn), Gerard Bouwmeester (operationeel manager uitvoering (gebied Noord) gemeente Apeldoorn)
Over welke kwaliteiten moet een beheerder van de openbare ruimte anno 2020 beschikken? Wat is zijn / haar rol binnen de gemeentelijke organisatie, in de samenwerking met burgers, met ‘integrale aannemers’ en organisaties die zich bezighouden met welzijn, zorg en arbeidsparticipatie ? Is de beheerder 3.0 het schaap met de vijf poten? Binnen de gemeente Apeldoorn zijn er drie groepen beheerders die samen deze taken
invullen. U gaat subgroepen in gesprek met drie Apeldoornse beheerders over de kwaliteiten van de beheerder(s) 3.0.

Commissiekamer 2

Nieuwe vormen van contracten

Floris Vosse (gemeente Haarlem), Remko Kamstra (Cyber Adviseurs)
Werken in regie in optima forma, Haarlem heeft haar werk uitbesteedt in 10 moderne UAVgc contracten. Voorheen lag dit vast in 75 bestekken. De marktpartijen ontzorgen de gemeenten en voeren de complete PDCA-cyclus uit, naast onderhoud ligt dus ook het beheer bij de aannemer. De gemeente heeft zelf geen directievoerders, toezichthouders en technische beheerders meer in dienst. Het budget is op basis van fixed price, er is geen sprake van meer- of minderwerk. VHG en CROW volgen dit op de voet en ook Binnenlands Bestuur heeft hierover gepubliceerd in het artikel “Wat doen die ambtenaren dan nog?”
In Arnhem heeft u de kans van gemeente Haarlem en Cyber Adviseurs zelf te horen hoe het werkt, wat goed gaat na een half jaar werken met deze contracten en waar de uitdaging ligt.

Commissiekamer 4

Betrouwbare beheerinformatie met BGT en IMBOR: areaal op orde

Alfons Schuurmans (Ingenieursbureau Alfons Schuurmans), Marcel Zijlstra (adviseur Assetmanagement
Verkeer & Openbare Ruimte gemeente Amsterdam), Ruud van Rossem (projectleider BGT, Ministerie van I&M)
In deze sessie wordt u in een keer bijgepraat over de laatste stand van zaken van het Informatie Model Beheer Openbare Ruimte en hoe gemeenten dit afsprakenstelsel willen toepassen. Alfons Schuurmans vertelt u graag over de huidige conceptversies van IMBOR-groen, wegen en riolering. Hoe ziet het er uit, en waarom zijn deze keuzes gemaakt? Hoe is de inhoud afgestemd op toepassingen als opdrachtverlening, RAW, plannen en begroten? Marcel Zijlstra van de gemeente Amsterdam laat vervolgens zien hoe het IMBOR zal worden toegepast in het assetmanagement. Tot slot zal Ruud van Rossem toelichten welke rol het IMBOR speelt in de implementatie van de BGT dat vanaf 1 januari 2017 verplicht wordt gesteld.

Trouwzaal

Kwaliteit meten kan veel slimmer - De postbezorger brengt de openbare ruimte in beeld

Rogier Havelaar (Strategic Development Manager, PostNL)
Op welke plekken staat het afval naast de containers? Bij welke rioolputten blijft het water staan? Welke verkeersborden zijn aan vervanging toe? En is de melding die de burger deed werkelijk goed opgelost?
De postbezorgers van PostNL lopen dagelijks in elke straat van Nederland. Zij kunnen foto’s maken van objecten in de openbare ruimte. PostNL analyseert deze foto’s en verwerkt ze in een rapportage. Door slim gebruik te maken van de mensen en middelen in de wijk kunt u snel en eenvoudig informatie krijgen over de kwaliteit van uw openbare ruimte. PostNL voert verschillende pilots uit met als doel om sturingsinformatie aan wethouders, onderhoudsploegen en beleidsmakers te leveren. Waarschijnlijk niet nauwkeurig en compleet genoeg voor toezicht op een beeldbestek, maar goed genoeg om een onderhoudsploeg aan te sturen, meldingen efficiënt te verhelpen of op hoofdlijnen de wethouder te informeren over de kwaliteit van de leefomgeving.
Wilt u ook wel eens out-of-the-box nadenken over de kwaliteitsmonitoring van uw stad? Rogier Havelaar, Strategic Development Manager bij PostNL, heeft afgelopen jaar een pilot gedaan in gemeente Schiedam om postbezorgers in te zetten voor kwaliteitsmeting. In deze sessie helpt hij u graag op weg om na te denken over andere manier waarop u informatie kunt krijgen uit de wijk.

Sponsors

Sponsor worden?

Als sponsor kunt u zich presenteren tijdens het Nationaal Congres Beheer Openbare Ruimte (NCBOR). Benieuwd naar de mogelijkheden? Neem contact op met Michiel Noordzij (mnoordzij@acquiremedia.nl), Harald Jansen (hjansen@acquiremedia.nl) of bel het algemene nummer van Acquire: 038-4606384.

Acquire is een mediapartner van CROW en verzorgt namens CROW de contacten met sponsors voor NCBOR.

Sponsors met recht op gratis toegang moeten zich ook inschrijven via het tabblad inschrijven. In het inschrijfproces geeft u aan dat u sponsor bent. Facturering van het gehele sponsorpakket verloopt via onze mediapartner Acquire.

De presentaties van het Nationaal Congres Beheer Openbare Ruimte vindt u op Slideshare (deze map wordt nog verder aangevuld). De foto's kunt vinden op Facebook.

Blik met het videoverslag nog heel even terug naar donderdag 26 november:
{^youtubevideo|(width)350|(height)217|(rel)True|(autoplay)False|(fs)True|(url)https://www.youtube.com/watch?v=XKWxMtZi4S8|(loop)False^}

Hieronder vindt u verslagen van de sessies van het Nationaal Congres Beheer Openbare Ruimte 2015.

Voorgerecht

Frontlijnsturing

Pieter Tops, hoogleraar Bestuurskunde Tilburgse Universiteit, hield een inspirerend betoog over de frontlijnstuurder. Een nieuw begrip, maar wat houdt het eigenlijk in? 

Zeker nu gemeenten werk uit handen geven aan de burger, is de aanwezigheid van ambtenaren in de wijk gewenst. Om een vinger aan de pols te houden, te helpen waar nodig, maar zeker om af te remmen als plannen uit de bocht vliegen.

Tops illustreerde zijn verhaal met een foto, die hem geïnspireerd heeft voor dit verhaal. De foto liet een kronkelende wegmarkering zien, waar die recht had moeten zijn. Het verhaal gaat dat de lijn kronkelt, omdat de kaart die de wegwerker gebruikte gekreukeld was. Omdat hij precies uitvoerde wat hem verteld was, resulteerde dit in een gekreukelde lijn op de weg.

Een typisch voorbeeld waarbij het gezonde verstand wordt overruled door regels en afspraken. Want als de wegwerker zijn gezonde verstand had gebruikt, had hij de lijn wel recht getrokken. Dit soort voorbeelden komen, misschien niet in die extreme mate, veel voor in het dagelijkse werk van het beheer in de openbare ruimte. Dit komt voort uit de lineaire benadering, sturing op beleid. Iets wat we allemaal gewend zijn om te doen en wat ons ook aangeleerd wordt. Het is een vanzelfsprekende manier van denken: er is een idee, dit wordt voorbereid, vervolgens uitgevoerd en nadien geëvalueerd.

Een nieuwe vorm van werken is gebaseerd op de eigen dynamiek, frontlijnsturing noemt Pieter Tops dit. Beleid is hierbij de uitvoering, gaat uit van situationele kwaliteit en actie-intelligentie. Wat vraagt dit van de beheerder, de frontlijnstuurder?

De frontlijnstuurder moet volgens tops een aantal eigensschappen hebben. Zo moet hij veel contact maken in de wijk en vertrouwen kunnen opbouwen. Tegelijkertijd betekent dat niet dat hij mensen naar de mond moet praten, hij moet op een gezaghebbende manier ‘nee’ kunnen zeggen. Hij wil actie, maar staat met beide benen op de grond. De frontlijnstuurder  moet over veel basiskennis beschikken en zijn weg weten binnen de organisatie. En het allerbelangrijkste: ‘If you can’t stand the heat, get out of the kitchen’. Het is een veeleisende functie, die moet je wel aankunnen, aldus Tops.

Deze manier van werken vraagt ook het één en ander van de leidinggevende, aangezien de organisatie vaak als last wordt ervaren. De leidinggevende moet een zingevend verhaal hebben, een herkenbare kartrekker zijn en rugdekking geven op de juiste momenten.

Al met al is het niet makkelijk, die frontlijnsturing. Het is weliswaar een aaibaar begrip, maar er is altijd strijd nodig, besluit Tops.
 

Deelsessies Ronde 1

Van wijken weten: Arnhem gaat aan de slag in de praktijk

Luuk Tepe, stadsbouwmeester openbare ruimte gemeente Arnhem, Marjolein Mulder, projectleider wijkteam en Jan Jans (stedelijk programmamanager Van Wijken Weten, gemeente Arnhem)

Gemeente Arnhem wil burgers betrekken en doet dit een helder communicatiekanaal op te zetten. Daarvoor heeft de gemeente negen wijkregisseurs ingezet die de ogen en oren van de gemeente zijn. Deze regisseurs hebben een team van acht tot tien mensen onder zich en beheren ieder een portemonnee voor een bepaalde wijk. Door met de inwoners van die wijk te overleggen waar behoefte aan is, kan met maatwerk worden bepaald welke projecten en welk onderhoud wordt uitgevoerd.

Arnhem geeft aan dat dit een kwestie van uitproberen is. Daarmee moet de uitvoering niet meer de laatste stap van een project zijn, maar juist het begin. Is de wijk tevreden en zo nee, wat kan er anders? De wijkregisseur wordt hierdoor als het ware een mediator van de wijk. Belangrijk hierin is dat de gemeente het contact met de burger initieert. Dit kan in het begin moeilijk zijn, maar hoe meer burgers in beweging worden gebracht, hoe meer dit een domino-effect creëert. Gemeente Arnhem gaf aan dat inwoners van de twee pilotwijken (Presikhaaf en Elden en De Laar) erg enthousiast reageerden en het juist logisch vonden dat de gemeente de dialoog aanging. Belangrijk is enkel nog te bepalen wie verantwoordelijk is voor welke keuze.
 

Belevingskwaliteit: Dè nieuwe norm voor sturing in de openbare ruimte!

Leon Meijer (wethouder Openbare Ruimte, gemeente Ede), Wilco van Heerewaarden (BTL Advies), Jan Blom (Buro CITE) en Paul Nagtegaal (ORIE Advies)

Met belevingskwaliteit centraal ontstaan nieuwe en sterkere verbindingen tussen Buitenruimte en Maatschappij; de link tussen sociale wijkagenda’s, welzijn, gezondheid en technisch beheer van de openbare ruimte. Politieke doelen worden verbonden met de lokale betrokkenheid en beleving in de wijk.

In de paneldiscussie ‘Belevingskwaliteit: Dè nieuwe vorm voor sturing in de openbare ruimte!’ gingen Leon Meijer-wethouder Openbare Ruimte gemeente Ede, Jan Blom-Buro CITE en Wim Kuster-beleidsmedewerker gemeente Buren in gesprek over sturing op het gewenste effect voor gebruik en belevingskwaliteit. Over instrumenten die de nieuwe beheerder nodig heeft-om belevingskwaliteit te meten en te contracteren. En over nieuwe criteria die belangenafweging mogelijk maken. 

Meijer is op zoek naar de perfecte match van wat de burger wil en aan de andere kant wat de gemeente wil. Kuster benadrukte tijdens zijn pitch de gebruikers benadering om beter naar de openbare ruimte te kijken. Volgens Blom geldt ook voor de beleids- en gebruikskwaliteit: Meten is Weten. Om de wensen van de burger op de juiste manier te begrijpen en maatregelen te nemen is meten echt nodig.

Uit een interactieve discussie met dit panel bestaande uit: politiek, beleid en adviseur kwam naar voren dat het belangrijk is dicht bij de burger te blijven, maar dat we er nog niet zijn. Er wordt gezocht naar de juiste manier om burgers te bereiken en direct contact is hier belangrijk.
 

Buurtbeheerbedrijven

Nico Beukema (BuurtBeheerNetwerk) en Joop Einhaus ( Buurtsupport Emmen)
 
Buurtbeheerbedrijven (bbb’s) zitten in een grijs gebied, tussen formeel en informeel beheer in. BBB’s doen dingen die tussen wal en schip vallen. BBB bestaan uit werkervaringsplekken, stages, vrijwilligers. Ze voeren klussen uit die de leefbaarheid vergroten, door mensen die sociale activering nodig hebben, mensen met afstand tot de arbeidsmarkt, samen met burgers.
 
Werkzaamheden als graffiti weghalen, onkruid, schoonmaken van straatmeubilair. De kleine ergernissen die leven in een buurt maar niet door de gemeente of aannemer gebeuren.
 
Joop Einhaus, directeur van Buurtsupport Emmen, vertelt het verhaal vanuit de praktijk. Hier werken 430 mensen, waarvan 70 inmiddels zonder uitkering. De winst zit ‘m dus niet op financieel vlak, in de zin dat een uitkering stopgezet kan worden, maar meer op sociaal vlak en op het gebied van beheer. Een conciërge pikt vanuit de wijk de wensen op en speelt ze door naar de BBB. Deze conciërge is een soort frontlijnstuurder, in de terminologie van Pieter Tops.
 
Het gaat hier om mensen die terugkeren in de maatschappij, verslaafden, ex-gedetineerden. Verschil met eerdere vormen is dat ze nu rechten en plichten hebben, eerder alleen maar plichten. In één van de Emmense wijken is een pilot gedaan waarbij het BBB aan de slag ging met de bestrating.
 
Vanuit de zaal was één van de vragen of deze BBB een bedreiging zou kunnen vormen voor het plaatselijke MKB. In Emmen niet. De aannemer maakt juist gebruik van de handjes bij het BBB en kan op die manier scherper offreren dan normaal. De aannemer komt meestal uit de gemeente zelf. Zo snijdt het mes aan twee kanten.
 

Bewoners in Leusden bepalen verlenging onderhoudscontract

Anita Vermeulen (gemeente Leusden), Kees Torn-Broers (SIGHT Landscaping) en Lars Tamboer (BTL Advies)

Onderhoud van de buitenruimte in Leusden is integraal aanbesteed. Cruciaal onderdeel van deze bijzondere en voor ons land nieuwe aanpak is burgertevredenheid. Doet de aannemer het niet goed en geven burgers dat nadrukkelijk aan in enquêtes dan wordt het contract niet verleend. Anita Vermeulen (gemeente Leusden) tijdens de deelsessie.

Burgertevredenheid en participatie zijn een wezenlijk onderdeel van het contract. De aannemer is verplicht om participatie te faciliteren. Onderhoud van de openbare ruimte in Leusden is niet langer het feestje van de opdrachtgevende gemeente en de aannemer. De gemeente doet een stap terug en de burger – en aannemer - zetten een stap vooruit. “De rollen zijn veranderd en dat betekent voor de aannemer dat hij met andere ogen naar de onderhoudspraktijk kijkt. Hij moet tevredenheid en participatie stimuleren en vrij baan maken voor de wensen van die burgers - dat wel binnen de beleidskaders van de gemeente. Waar je voorheen voor de gemeente werkte, doe je dat nu voor (en deels met) de burgers.” Aldus Kees Torn-Broers van SIGHT Landscaping die in Leusden het integrale contract verwierf. “We zijn onderhoud nu anders gaan organiseren. Onze uitvoerder is wijkbeheerder geworden. Burgers zijn onze klanten en via onze wijkbeheerder communiceren we ook met de bewoners. Maar ook via andere kanalen zijn we zeer actief in de communicatie. Wij hebben de gehele gemeente ingelicht over wat er gaat veranderen in het onderhoud van de openbare ruimte en wat de rol van de bewoners is.” 
 

Deelsessies Ronde 2

Beheer in verwarring

Erik van der Veen (gemeente Apeldoorn) en Martin van der Zwan (PlanTerra)
 
Er is een stille revolutie gaande op het gebied van beheer. Er worden keuzes gemaakt op basis van bezuinigingen en maatschappelijke ontwikkelingen. De beheerder van nu is een andere dan die van twintig jaar geleden. Wat is beheer nu eigenlijk en welke kwaliteiten moet de beheerder 3.0 hebben?
 
Martin van der Zwam van PlanTerra legde uit dat er grofweg vier ontwikkelingen zichtbaar zijn: Participatief werken, asset management, regisseur van de uitvoering en integraal werken. Dit vraagt verschillende persoonlijkheden, de bijbehorende eigenschappen zijn niet in één beheerder te vangen.
 
In Apeldoorn lost men dit op door met driehoeken te werken van Stadsdeelmanagers, Regisseurs Openbare Ruimte en Regisseurs Zorg. Door constant met elkaar in gesprek te blijven en te zorgen dat de juiste mensen op de juiste plekken terecht komen, zorg je voor een efficiënte manier van werken.
 
Overigens merkte de zaal op dat de vier ontwikkelingen vaak allemaal tegelijk spelen in een gemeenten en dat er vaak niet één echt wordt uitgekozen. In grote steden zijn veel verschillende rollen te ontdekken, in kleine dorpen is soms één persoon verantwoordelijk voor alle openbaar groen. Deze verschillen maken het lastig om de juiste personen op de juiste plek te zetten.
 

Antwerpen – Wat zou jij doen met 1 miljoen?

Hanne Bastiaensen, projectleider burgerbegroting Stad Antwerpen

Het district Antwerpen, een stadsdeel van stad Antwerpen dat uit zo’n 200.000 mensen verdeeld over 22 wijken bestaat, heeft sinds 2014 een burgerbegroting. Hierin wordt 10% van de totale begroting (1,1 miljoen euro) beschikbaar gesteld aan de burgers. Bastiaensen toonde aan de burgers welke keuzes er gemaakt moesten worden door middel van een spel. In dit spel moesten burgers thema’s kiezen waarin zij projecten wilden zien. Denk aan: meer groen in de straat, meer onderhoud voor openbare verlichting, e.d. Vervolgens mochten zij het geld verdelen over deze thema’s.

Het district koos hieruit de meest gewilde thema’s en verdeelde het geld. Daarna was het aan de burgers relevante projecten te kiezen op basis van laagdrempelige vragen: wat wil je dat er gebeurt? Wie voert het uit? Etc. Het district was vervolgens verantwoordelijk voor de toetsing van de projecten (zijn ze haalbaar?) waarna definitief projecten werden gekozen tot het geld op was.

Bastiaensen gaf aan dat de grootste uitdaging lag in het bereiken van de burgers en het uit handen geven van de verantwoordelijkheid. Maar: “Als je burgers goed informeert, stel je ze in staat belangrijke keuzes te maken.” Met een opkomst van bijna 1.000 burgers was het een geslaagd initiatief dat ook in Nederland levensvatbaar lijkt, zo bleek uit het publiek van de sessie.
 

Ruimte geven werkt: bewonersinitiatieven in Arnhem

Vivienne van Sante (stadsdeelmanager Wijkonderhoud gemeente Arnhem) en René Palland (aannemer Van der Weerd Grafhorst BV)

Arnhem stimuleert bewonersinitiatieven en dat doet de gemeente al een aantal jaren. Vivienne van Sante, stadsdeelmanager Wijkonderhoud gemeente Arnhem, citeert Loesje: “Waarom moeilijk doen als ’t samen kan.” Samen in Arnhem betekent samen met de burgers en met aannemers zoals Van der Weerd Grafhorst BV. Tijdens de deelsessie was René Palland van dit bedrijf aanwezig. Ruimte geven werkt, zegt Vivienne. “Op dit moment hebben we in de gemeente zo’n 400 bewonersinitiatieven, van stadslandbouw, social sofa’s, onderhoud van afvalbakken, van speelplekken, tot en met onderhoud van boomspiegels.” 

De stadsdeelmanager richtte het vizier tijdens de deelsessie op de wijk St Marten en Sonsbeekkwartier. “Bijna alle groen in deze wijken is door bewoners geadopteerd. 80 procent van de boomspiegels wordt door bewoners onderhouden!” Een flexibele aannemer is volgens Vivienne een van de cruciale succesfactoren. “En  laat zien wat de winst is: plezier hebben met elkaar, meer social cohesie, mooie geveltuinen, een speelplek waar iedereen enthousiast van wordt.” Een factor die van belang is om succesvol te zijn in bewonersinitiatieven: durf te experimenteren. “Bewoners wilden stadslandbouw in houten bakken – doe maar hebben we gezegd. Met alle vragen die we hadden. Deze vorm van stadslandbouw – in samenwerking met Portaal -  is een inslaand succes geworden en kreeg een vervolg in diverse andere stadslanbouwinitiatieven.”
 

Deelsessies Ronde 3

Kwaliteit meten kan veel slimmer – de postbezorger brengt de openbare ruimte in beeld

Rogier Havelaar, Strategic Development Manager PostNL

Waar staat het afval naast de container? Bij welke rioolputten blijft het water staan? Welke verkeersborden zijn aan vervanging toe? De postbezorger is de ideale persoon om deze kwesties in kaart te brengen; immers is hij vijf dagen per week in de wijk aanwezig. PostNL heeft een pilot in Schiedam opgezet waarin bezorgers door middel van een app foto’s van bijvoorbeeld zwerfafval kunnen maken en deze versturen aan PostNL Shore. Met deze kwaliteitsmeting kan PostNL de gemeente op de hoogte brengen van aandachtspunten in de wijk, waardoor de gemeente efficiënt te werk kan gaan met onderhoud. Tevens helpt dit met categoriseren (wat voor afval is het en wat zegt dat over bijvoorbeeld de veiligheid van de wijk) en met schouwen (welk onderhoud kan dit keer wel/niet achterwege blijven?).

Het idee werd uitermate goed ontvangen door het publiek. “Geweldig idee,” riep een deelnemer. Havelaar gaf aan meerdere pilots te willen opzetten met gemeenten zodat inzichtelijk kan worden gemaakt wat postbezorgers kunnen meten, met welke frequentie dat moet worden gedaan en wat deze info oplevert voor zowel burgers, gemeenten als onderhoudsbedrijven.

[ VIDEO] Schiedam test nieuwe manieren om de stad heel en schoon te houden in samenwerking met PostNL.
 

Berlijn – De stad van de ruimte

Paul de Bruijn
 
Paul de Bruijn hield een inspirerend verhaal over Berlijn. Deze stad heeft in het verleden eigenlijk twee keer opnieuw moeten beginnen, met de bouw én de val van de Muur. In combinatie met een slecht werkende overheid op dat moment heeft dit invloed gehad op de mate van burgerparticipatie in de stad. Het zit in het dna van Berlijn.
 
De stad leeft in het heden, maar met het verleden. Dat blijkt uit het feit dat verval wordt toegelaten in de stad. In Nederland heeft men de neiging om meteen alles in te vullen zodra de oorspronkelijke functie komt te vervallen. In Berlijn worden de dingen meer op z’n beloop gelaten en bepaalt de tijd de nieuwe functie van de ruimte, in samenwerking met de burger. Mooie voorbeelden zijn vliegveld Tempelhof, Gleisdreieck en Teufelsberg.
 

Beheer afstemmen op beleving en leefstijlen

Olaf Stillebroer (gemeente Lansingerland), Willem van Grinten (Waterpas), Peter van Welsem (Peter van Welsem Advies en Begeleiding)

Meer schoonmaken en beter onderhoud leidt niet altijd tot meer tevreden gebruikers. Hoe kan er beter gestuurd worden op de beleving van de bewoners? Olaf Stillebroer (gemeente Lansingerland) en Willem van der Grinten (Waterpas) deelden tijdens deze sessie resultaten van het leefstijlenonderzoek gemeente Lansingerland. Uit de vragenlijst (inrichting, beheer, participatie) kwam naar voren dat per leefstijl een andere (kwaliteits-)beleving heeft van de openbare ruimte. uit het publiek kwam de opmerking dat meerdere lijfstijlen het nog wel eens lastig maakt. In zo’n situatie wordt er uitgegaan van het de meest voorkomende (dominante) leefstijl in de wijk.
Tijdens deze interactieve presentatie gingen de sprekers op zoek naar een wijze om beleving in de openbare ruimte te meten met een nieuwe pilot op het programma.

In 2016 start de gemeente met een pilot samen met het CROW, Beheeraccent en Terraspect om op zoek te gaan naar een Standaard methode voor het meten van de belevingskwaliteit. De pilot wordt uitgevoerd door in het eerste kwartaal de belevingsissues te bepalen (schoon, heel, veilig, bereikbaarheid, functionaliteit), door het opstellen van de juiste vragen en waardering scores, het bepalen van frequentie van metingen en op zoek gaan naar inwoners die mee willen doen. Dezelfde systematiek als bij de beeldkwaliteitsmonitor wordt gehanteerd, dezelfde locaties gebruikt, vragen gesteld op locatie over beleving in plaats van beoordelen op referentiebeelden en de resultaten van beide metingen tegen elkaar afzetten.